De Zwanburgerroute begint en eindigt in het oude dorp Warmond, onderdeel van de gemeente Teylingen. In de stad- en dorpsbeschrijver uit 1796 lezen we : “Dit oud en schoone dorp, is aangenaam geleegen aan Leijdens klaare stroom, met lommerrijke wegen. …..”.. We raden u dan ook aan om vóór of ná het wandelen van de Zwanburgerroute, nog even het dorp in te gaan, een terrasje te pikken en bij de VVV een rondwandeling door het “schoone” dorp te halen. De mogelijkheid om wandelend eilandje te hoppen is pas ontstaan toen rond 1970 het zuidelijke deel van de Zwanburgerpolder t.b.v. zandwinning voor de Schiphollijn en de bouw van de Merenwijk in Leiden, werd afgegraven en het water ‘t Joppe ontstond. Een officiële wandelroute met voetveer is er pas sinds 1 juni 2004.
De Zwanburgerwandelroute kort samengevat : vanaf de Gemeentehaven bij de VVV (1), via het eiland Koudenhoorn (2), overtocht met De heere Schouten naar de Zwanburgerpolder (3), na aldaar ca. 1,4 km wandelen (4) is het vanaf de Zwanburgerpolder varen met De heere Schouten naar de Tengnagel (5), dan wandelen naar de Strengen (6) en via de Kagerzoom terug naar Warmond.
Hieronder vindt u de route in een mooi routeplaatje, waarbij punt 2 het opstappunt op Koudenhoorn is voor de overtocht naar de Zwanburgerpolder.
De Zwanburgerroute
Op het parkeerterrein (zie kaartje bij nummer 1.) bij de VVV aangekomen, ziet u een voetgangersbrug over het water van de Leede. Hier begint uw rondwandeling en op de vaste wal rechts van de brug vindt u het ANWB-bord met route-informatie. Wanneer u op de brug staand, achterom kijkt, ziet u de Jan Steenhuisjes. Daar woonde en werkte (waarschijnlijk) de schilder Jan Steen. Loop verder de brug op/over.
Koudenhoorn
Over de brug bent u op uw eerste eiland: het recreatiegebied Koudenhoorn. Vanaf de brug bij de eerste splitsing links aanhoudend het pad volgen, bij de volgende splitsing rechts aanhouden en dan bij de laatste splitsing links houden. U arriveert dan bij Brasserie Coazy. Aan het water -recht tegenover Brasserie Coazy- is de smalle steiger waar het prachtige voetveer De heere Schouten (meestal) ligt dat u over zal varen naar de Zwanburgerpolder; de polder waaraan deze wandelroute zijn naam ontleent. Het kan zijn dat u de oude salonboot “De heere Schouten” niet ziet, beetje verscholen achter het riet. Ook kan het zo zijn dat De heere Schouten er niet ligt (er zijn tenslotte geen vaste afvaarttijden) en dat u haar ook niet op de plas ziet rondgaan. Dat komt dan omdat het voetveer voor de wandelaars bezig is de meerdere steigers aan te doen; deze liggen niet allemaal in het zicht. Gewoon even bellen naar de boot : 06-23375662 .
U zou overigens ook op het eiland Koudenhoorn zelf al een mooie wandeling kunnen maken. Er is hier een erg mooi stiltegebied dat voor wandelaars, met een wandeling van ca. 1,7 km, toegankelijk is. Hiertoe gaat u -na de voetgangersbrug over de Leede te zijn overgestoken- bij de brug rechtsaf en steeds maar door rechtdoor. Via een groen hek en een wildrooster komt u in het stiltegebied. Wanneer u in dit gebied links aanhoudt, loopt u er met een grote bocht vanzelf weer uit. U slaat dan rechtsaf en volgt het pad totdat u bij een strandje arriveert. Nu de Zwanburgerroute lopen ?? Kijk voor verdere info dan hierboven bij “Aan het water -recht tegenover Brasserie Coazy- is de smalle …………. “.
Zwanburgerpolder
Het voetveer zet u af in/op de Zwanburgerpolder. Deze polder, waarnaar deze wandelroute is genoemd, was vroeger geen polder. De grond was al eeuwen door Warmonders in gebruik, maar begon zo te verzakken dat men er in 1650 een grote polder van heeft gemaakt; ruim twee keer zo groot als nu. Eind jaren ’60 – eerste jaren 1970 werd er zand afgegraven, o.a. ten behoeve van de Schiphollijn en de bouw van de Leidsche Merenwijk. Zo ontstond ‘t Joppe, het water dat men als eerste oversteekt wanneer men aan de Zwanburgerwandelroute begint. Deze plas is, net als de meeste zandafgravingen, behoorlijk diep (tot 38 meter).
Vanaf de steiger van De heere Schouten kunt u even linksaf lopen om de Zwanburgermolen van iets dichterbij te bekijken. (Pas op! U kunt niet verder bij de sluis en zeker niet erover lopen!!). Deze molen (1805) met draaivijzel werd gebouwd door de Warmondse timmerman Simon Paddenburg en verving een nog oudere molen. In de volksmond heet deze grondzeiler ook wel “de molen van Cozijn”, naar een molenaar die er werkte van 1886 tot 1940. In 1959 werd de molen voor een gulden verkocht aan de Rijnlandse Molenstichting die nu voor het behoud ervan zorgdraagt. Naast (het huis naast) de molen is een recent gerenoveerde sluis die door de boer nog wordt gebruikt voor het doorvaren met zijn platte schuiten met vee, mest etc.
Vanaf de molen via de steiger waar u
door De heere Schouten bent afgezet, de wandelroute verder voppakken door de
dijk in oostelijke richting te volgen : polder ligt links, het water rechts.
Doorlopen tot tot na ca. 1,4 km net van ’t Joppe aan de doorgaande waterroute
De Zijl, de aanlegsteiger voor dDe heere Schouten wordt bereikt.
Onderweg zien we o.a. ganzen, koeien, hazen, kieviten en tureluurs.
Aangekomen bij die steiger aan De Zijl, zien we in de polder links (naar het Noorden) de boerderij De Eenzaamheid. Al in 1610 stonden er gebouwen op de plek waar nu deze boerderij staat. In de Zwanburgerpolder ligt voorbij de boerderij De Eenzaamheid ook een klein bosachtig gebiedje, genaamd de armenkaai van Warmond. Hier kapten Warmonders die het niet zo breed hadden, vroeger hun stookhout. Anderen zeggen dat het gebied die naam heeft gekregen omdat je er gratis naar zeilwedstrijden kon kijken. En er zijn nog meer versies. Iets verderop aan de overkant staat de beroemde Kaagsociëteit met de starttoren voor zeilwedstrijden. Deze starttoren dateert uit 1921 en is een architectonisch monument (art deco betonbouw; de enige betonnen starttoren ter wereld). Starttoren en sociëteit zijn eigendom van de Koninklijke Zeil-, Roei- en Motorsportvereniging De Kaag.
Kagerzoom: Tengnagel en Strengen
U wacht nu op de steiger totdat De heere
Schouten u komt ophalen en overzet naar de Tengnagel. Vanaf de steiger op de
Tengnagel loopt de route rechtsaf, maar u kunt ook nog even linksaf gaan en
helemaal naar de punt van de landtong lopen om van het uitzicht te genieten. U
heeft dan weer goed zicht op De Eenzaamheid en de Kaagsociëteit met starttoren.
De naam Tengnagel is waarschijnlijk afkomstig van een huis dat Butterhuis
of Tingnagel werd genoemd en naast de Boterhuismolen lag die we aan de
overkant van De Zijl kunnen zien. In 1634 stond op deze plek al een
wipwatermolen die ook nog voorkomt op een schilderij van Jan van Goyen uit
1653. De huidige molen dateert van 1744 en is een grondzeiler met ingebouwd scheprad.
Hij is gebouwd door Jan Obdam uit Sassenheim. Sinds 1959 is de molen buiten
gebruik en doet een elektrisch gemaal het pompwerk. Ook deze molen is eigendom
van de Rijnlandse Molenstichting. Per wiek heeft de Boterhuismolen 37
heklatten. Het is de molen met verreweg de meeste heklatten van heel Nederland.
Via een hek (vanaf de steiger rechts af naar het Zuiden, verlaten we de Tengnagel en komen we op Strengen. Dit gebied ligt relatief laag en is heringericht als een plas-dras gebied en daardoor aantrekkelijk als broedgebied voor weide-en watervogels. Dit betekent dat u hier planten en dieren tegenkomt die in die relatief natte omgeving passen. Zo kunt u er ook veel paddenstoelen zien. Er is een vogel uitkijkpost rechts vlak voorde brug over de Groote Sloot. De uitkijk post ligt opeen verhoging, een mooi punt voor vogel liefhebbers om vogels te spotten. Voorts is er een natuurpad dat u kunt volgen. Net als Koudenhoorn heeft Strengen verder ook een recreatiefunctie. U kunt er heerlijk in de zon liggen en zwemmen. Via een brug verlaat u het eiland waarop Tengnagel en Strengen liggen en komt u in een ander deel van het Kagerzoom gebied, genaamd de Broek- en Simontjespolder.
Kagerzoom: Broek en Simontjespolder
Voor u ziet u de Broekdijkmolen. Links
van u ligt de Leidsche Merenwijk en de golfbaan die een groene grens vormt
tussen deze wijk en Warmond. De Broekdijkmolen werd in 1840 voor dertienduizend
gulden gebouwd. Deze grondzeiler zorgde voor de bemaling van de Broek- en
Simontjespolder (255 hectare). We weten echter zeker dat er al veel eerder ook
en molen stond, want op een kaart uit 1667 is dat al waar te nemen. In 1972
brandde de molen af en herstel bleek niet mogelijk. De Haarlemse Waardermolen,
die moest worden afgebroken, bleek echter net zo groot te zijn. In 1976 werd de
hele romp van deze molen werd in één keer naar Warmond gebracht over het water
en op de fundamenten van de oude Warmondse molen neergezet. Ook deze molen is
eigendom van de Rijnlandse Molenstichting. Het woonhuis ernaast is pas een paar
jaar oud. Het moest opnieuw gebouwd worden omdat de vorige woning (die er
precies zo uitzag maar op een andere plek stond) dusdanig was verzakt dat
restauratie geen zin had. De molen is nu weer in gebruik als poldermolen en
heeft daartoe een scheprad.
Het karakter van de polder wordt nu grotendeels bepaald door de golfbaan. U
vervolgt uw route en komt uit langs de spoorbaan van Leiden naar Amsterdam en
Haarlem.
Weer in Warmond
Iets verder steekt u de Leede weer over. U bent nu de polders weer uit en terug in de bebouwde kom van Warmond. Naast u ligt een spoorbrug. Voor de treinenliefhebbers wellicht interessant: bij deze brug vond het eerste spoorwegongeval met dodelijke afloop plaats. De brug was niet goed in de borging gevallen nadat hij geopend was geweest. Daardoor ontspoorde een locomotief hetgeen de machinist het leven kostte.
U loopt nu in de Padoxlaan, die zo heet omdat de laan vroeger voerde naar een in de polder gelegen timmerindustrie, genaamd Padox. De bedrijfsterreinen liggen er nog, maar Padox bestaat niet meer. De karakteristieke huizen in deze laan werden in 1929 gebouwd door NV Nationaal grondbezit uit den Haag. Op 18 maart 1945 werden de huizen zwaar beschadigd omdat de Engelsen zonder succes de nabijgelegen spoorbrug wilden bombarderen.
U gaat bij de verkeerslichten rechtsaf en volgt de routebordjes. U loopt nu door de Jan Steenlaan en aan uw rechterhand ziet u een aantal prachtige huizen langs de Leede. U bent nu bijna aan het eind van uw route en weer terug op de gemeentehaven. Vergeet u niet om de plaquette op de Jan Steenhuisjes te lezen?!